Χερκουλής

Την προ-περασμένη Κυριακή (29-4-7) βρέθηκα στην De Nederlandse Opera όπου και παρακολούθησα την όπερα Hercules, του Georg Friedrich Haendel, σε λιμπρέτο του Thomas Broughton (80), μια παραγωγή της Opera National de Paris για το φεστιβάλ του Aix-en-Provence.

Όπερα αδίκως παραγκωνισμένης, μιας και θεωρείται (μαζί με την Σεμέλη) από τις σπουδαιότερες, αν όχι η σπουδαιότερη όπερα που έχει γραφτεί στην Αγγλική γλώσσα. Η όπερα δεν είχε καλή υποδοχή από το Αγγλικό κοινό στην εποχή της (world premiere @ 1745), μιας και εκτός από την γλώσσα ξένισε αρκετά και λόγω αρκετών πρωτοποριακών για την εποχή της στοιχεία, τα οποία μάλλον προς Gluck προσιδιάζουν παρά προς κλασική μπαρόκ όπερα. Πρόκειται δηλαδή για μια όπερα η οποία ήταν μπροστά από την εποχή της.

Έτσι, η όπερα έπεσε σιγά-σιγά στην αφάνεια και παρουσιάζονταν πολλές φορές σε μορφή concertale, παρά σαν πλήρη όπερα. Αυτό είναι σαν συνέπεια να μην είναι ξεκάθαρο αν είναι όπερα ή ορατόριο (πράγμα το οποίο ακόμη ισχύει, πχ το www.archivmusic.com την έχει στα ορατόρια).

Η όπερα είναι ένα μουσικό δράμα σε 3 πράξεις και περιγράφει τον έρωτα και την αναπόφευκτη ζήλεια της Δηιάνειρας προς τον Ηρακλή, ζήλεια που θα έχει σαν αποτέλεσμα τον φρικτό θάνατο του τελευταίου. Η πλοκή ακολουθεί λίγο-πολύ τις Τραχινίες του Σοφοκλή. Στην πρώτη πράξη η Δηιάνειρας παραπονιέται για την παρατεταμένη απουσία του Ηρακλή και σκέφτεται πως δεν θα τον ξαναδεί ποτέ. Ο Ύλλος – ο γιος του Ηρακλή – προσφέρεται να πάει να τον βρεί. Ξάφνου ο μάντης Λίχας απαγγέλει πως ο Ηρακλής επιστρέφει. Ο Ηρακλής επιστρέφει από την εκστρατεία του στην Οιχαλία και φέρνει μαζί του και αρκετούς αιχμάλωτούς, μεταξύ των οποίων και την Ιόλη, κόρη του ηγέτη της Οιχαλίας. Στη δεύτερη πράξη έχουμε την ανάπτυξη της ζήλεια της Δηιάνειρας προς την Ιόλη. Στο τέλος της πράξης η Δηιάνειρα αποφασίζει να δώσει να φορέσει ο Ηρακλής έναν χιτώνα που της είχε δώσει ο κένταυρος Νέσσος, λέγοντας της πως είναι ποτισμένο με ένα φίλτρο αγάπης. Στην τρίτη πράξη έχουμε το θάνατο του Ηρακλή με φριχτούς πόνους, καθότι ο χιτώνας ήταν δηλητηριασμένος (προφανώς! :-). Στο τέλος ο ιερέας του Δία λέει πως είδε έναν αετό στην νεκρική πυρά του Ηρακλή και αυτό είναι σημάδι πως η ψυχή του Ηρακλή πήγε στον Όλυμπο.

Η παράσταση διαδραματίζεται σχεδόν ολόκληρη (εκτός από την τελευταία σκηνή) στην αυλή του παλατιού του Ηρακλή, στην Τραχίδα. Στην σκηνή φαίνεται η αυλή γυμνή, ένα μεγάλο ανοικτό παραλληλόγραμμο που περικλείεται από τους τοίχους του παλατιού. Στο έδαφος έχει χώμα και οι πρωταγωνιστές περιφέρονται ως επί το πλείστον ξυπόλητοι. Τα χρώματα είναι σκούρα μπλέ και καφέ, χρώματα που υποβάλουν και επιτείνουν την ένταση του δράματος και ενισχύονται ακόμη περισσότερο από τον ανάλογο φωτισμό.

Στη αυλή (και κατ’ επέκταση στη σκηνή) κυριαρχούσε ένα τεράστιο άγαλμα του Ηρακλή, σπασμένο σε κομμάτια και σκορπισμένο σε όλο το χώρο. Η κατάτμηση και το σκόρπισμα των κομματιών στο χώρο ακολουθεί την ένταση των δρωμένων. Έτσι στην πρώτη πράξη των άγαλμα είναι μεν πεσμένο και σπασμένο αλλά τα κομμάτια είναι κοντά, σαν μόλις να γκρεμίστηκε. Στην δεύτερη που ο Ηρακλής είναι παρών, το μεσαίο μεγάλο κομμάτι – ο κορμός – είναι στημένος. Στην τρίτη πράξη που επέρχεται και ο θάνατος του Ηρακλή, στη σκηνή είναι μόνο 1-2 μικρά κομμάτια. Βέβαια στο τέλος όταν ο ιερέας του Διά απαγγέλει την ανάληψη του Ηρακλή στον Όλυμπο, το άγαλμα κάνει την εμφάνισή του ολόκληρο και στητό, σε όλη του την μεγαλοπρέπεια.

Πλοκή γεμάτη δράση και συνεχείς συγκρούσεις, ιδιαίτερα στην 2η πράξη με τις εκρήξεις ζήλειας της Δηιάνειρας πότε προς τον Ηρακλή και πότε προς την Ιόλη. Αποδόθηκε πολύ καλά, με συνεχέις εναλλαγές στη σκηνή και γοργό ρυθμό, και παρόλη την διάρκεια του έργου (κράτησε περίπου τρισίμιση ώρες με ένα διάλλειμα) παρακολουθούνταν αρκετά άνετα. Βοηθούσε βέβαια και η αίθουσα – επιτέλους μια αίθουσα με το κατάλληλο spacing για ανθρώπους πάνω από 1,85 :-) Επίσης πολύ εύστοχους βρήκα τους τρόπους εμφάνισης της χορωδίας (που έπαιζε τον ρόλο του λαού) πότε πίσω από έναν τοίχο, πότε μέσα από ένα άνοιγμα που γλιστρούσε και φανερωνόταν μια κερκίδα στην αυλή.

Η πανέμορφη μουσική του Haendel αποδόθηκε εξαιρετικά από τους St. James’s Baroque Players υπό τον Christopher Moulds. Επίσης αξιοσημείωτη ήταν η απόδοση της Koor van De Nederlandse Opera, η οποία αν και δεν είχε πρωταγωνιστικό ρόλο, κάθε φορά που τραγουδούσε σε καθήλωνε. Ιδιαίτερα το τελευταίο χορωδιακό ήταν καταιγιστικό! Πολύ θα ήθελα να τους ακούσω μόνους τους σε έναν Μεσσία πχ.

Πολύ καλοί οι πρωταγωνιστές, αλλά νομίζω πως αξίζει ένα πιο μεγάλο χειροκρότημα για την Ingela Bohlin (Ιόλη), τόσο για την φωνή και την τεχνική της όσο και για το πάθος της και εν γένει την σκηνική της παρουσία. Αρκετά καλή η Ann Hallenberg (Δηιάνειρα) μας έδωσε μια πολύ δυνατή mad scene στο τέλος, τραγουδώντας Chain me, ye Furies, to your iron beds/And lash my guilty ghost with whips of scorpions!

Mια πολύ όμορφη παράσταση loip;on, από αυτές που σε κάνουν να βγαίνεις από την αίθουσα με ένα χαμόγελο μέχρι τα αυτιά!

Οι κύριοι συντελεστές:

Μουσική Διεύθυνση Christopher Moulds, Σκηνοθεσία Luc Bondy, Σκηνικά Richard Peduzzi, Κοστούμια Rudy Sabounghi, Φωτισμοί Dominique Bruguière, Χορογραφίες Michel Kelemenis, Hercules Nathan Berg, Dejanira Ann Hallenberg, Hyllus Ed Lyon, Iole Ingela Bohlin, Lichas Charlotte Hellekant, Priest of Jupiter Simon Kirkbride, 1st Trachinian Harry Teeuwen, Countertenorsolo Iestyn Morris, Tenorsolo John van Halteren