Μήδεια, η γλυκιά μάγισσα

Στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, παρακολουθήσαμε το περασμένο Σάββατο (14-7-7) την Μήδεια του Κερουμπίνι (70), στα πλαίσια του αφιερώματος στην Μαρία Κάλλας (και του Φεστιβάλ Αθηνών βεβαίως). Η ιστορική παράσταση του 1961 με την Μαρία Κάλλας στον κύριο ρόλο, υπήρξε παράσταση-σταθμός τόσο για την όπερα όσο και για την Κάλλας και την μετέπειτα πορεία της. Χάβινγκ σετν δατ, ας πω πως δεν θεωρώ δόκιμες τις συγκρίσεις με την ιστορική αυτή παράσταση, μιας και η παράσταση αυτή υπήρξε κάτι παραπάνω από μια παράσταση όπερας για το πολιτιστικό αλλά περισσότερο για το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής.

Η Μήδεια του Κερουμπίνι υπήρξε στα πρώτα της χρόνια μια γαλλική opera comique με κανονικούς διάλογους ανάμεσα στις άριες. 10 χρόνια μετά το θάνατο του Κερουμπίνι, εμφανίστηκε μια γερμανική έκδοση του λιμπρέτου με ρετσιτατίβα στη θέση των διαλόγων, από το συνθέτη Franz Lachner. Ο Carlo Zangarini μετάφρασε στα ιταλικά την έκδοση του Lachner, για την ιταλική πρεμιέρα στη Σκάλα, το 1909. Αυτή την βερσιόν, ξαναέφερε στο προσκήνιο η Μαρία Κάλλας στην Ιταλία το 1953, και αυτή την εκδοχή ακούσαμε και το Σάββατο το βράδυ.

Παράσταση ολίγον άνιση, με μερικά πολύ καλά και μερικά προβληματικά στοιχεία. Κατ’ αρχάς η σκηνοθεσία και τα σκηνικά του Κόκκου νομίζω πως ήταν πολύ πετυχημένα. Και θα ήταν ακόμη περισσότερο αν δεν υπήρχε ο δυνατός αέρας που τράνταζε και απειλούσε να τα σωριάσει.

Η δράση διαδραματίζονταν σε μια μεγάλη τετράγωνη εξέδρα η οποία είχε στηθεί στο μέσον της ορχήστρα του θεάτρου. Πίσω από την εξέδρα ήταν τοποθετημένη η ορχήστρα σε ένα ημικυκλικό σκάμμα, ελαφρώς υπερυψωμένο. Οι τραγουδιστές έβλεπαν τον μαέστρο μέσα από τις μεγάλες οθόνες που είχαν τοποθετηθεί ημικυκλικά στο κοίλον του θεάτρου, στο ύψος περίπου της 4ης σειράς. Πίσω από την ορχήστρα ήταν ένας ψηλός τοίχος και από πάνω του μια σειρά σκαλιά, όπου συνήθως βρισκόνταν η χορωδία της ΕΡΤ. Ακόμη πιο πίσω δέσποζε μια σκάλα που ανέβαινε πλαγίως προς τα ουράνια, στην οποία η Μήδεια πρωτοεμφανίστηκε και επίσης στην οποία έκλεισε την παράσταση, μετά τον θάνατο των παιδιών της, κρατώντας τα ματωμένα ρούχα των.

Τα χρώματα που κυριαρχούσαν ήταν το κόκκινο και το μαύρο, αλλά υπήρχαν και αρκετοί τόνοι χρυσού κυρίως στα ρούχα του Ιάσονα και στους θώρακες των Αργοναυτών.

Η ορχήστρα παρόλο που ήταν πίσω από την σκηνή είχε κεντρικό ρόλο και ήταν σίγουρα πρωταγωνιστής στα δρώμενα. Όμως μόνο οπτικά. Γιατί μόλις που ακούγονταν. Δεν ξέρω αν έφταιγε ο ανοιχτός χώρος, ο δυνατός αέρας, τα όργανα εποχής ή το μικρό μέγεθος της ορχήστρας αλλά η ορχήστρα ακούγονταν λες και την είχαν βάλει πίσω από ένα τοίχο με ηχομονωτικό υλικό. Νομίζω πως ιδιαίτερο πρόβλημα είχαν τα έγχορδα. Αντίθετα οι φωνές ακούγονταν πολύ καλά και καθαρά.

Μετά από λίγο ψάξιμο στο Internet κατέληξα πως για την προβληματική ένταση της ορχήστρας, εκτός από τα παραπάνω, έφταιγε κυρίως η ακουστική του θεάτρου. Η ακουστική του θεάτρου φαίνεται να ενισχύει τις φωνές ενώ φιλτράρει τις συχνότητες κάτω από περίπου 500 Hz. Αν λάβουμε υπόψη μας πως η ορχήστρα είχε κουρδίσει το λα γύρω στα 420-440 Hertz, καταλαβαίνουμε το πρόβλημα.

Ωστόσο το πιο αντιφατικό στοιχείο κατ’ εμέ, ήταν η Anna Caterina Antonacci. Καταπληκτική φωνή, που μάλιστα γινόνταν ακόμη καλύτερη από την ενίσχυση του θεάτρου, ωστόσο παραήταν γλυκιά. Δεν λέω πως δεν έπαιζε, έπαιζε και με το παραπάνω, αλλά σε καμμιά περίπτωση δεν ήταν η μαινάδα που έσφαξε τα παιδιά της. Περισσότερο έφερνα για μια γλυκιά μαγισσούλα που έκανε ξόρκια για να κρατήσει τον αγαπημένο της.

Από την άλλη, βρήκα εξαιρετικές τις Anna Maria dell’ Oste και Enkelejda Shkosa στους ρόλους των Γλαύκη και Νέρη, αντιστοίχως. Συγκλονιστική ερμηνεία και δραματικότατες φωνές, ιδιαίτερα η μεγάλη άρια της Νέρης νομίζω πως ήταν το καλύτερο σημείο της παράσταση.

Κάπως λίγος ο Jon Ketilsson στο ρόλο του Ιάσωνα και απλώς επαρκής ο Enzo Capuano στο ρόλο του Κρέωνα. Ωστόσο δεν νομίζω πως επηρέασαν την overall εικόνα της παράστασης.

Οι συντελεστές της παράστασης:

Μουσική διεύθυνση Λουκάς Καρυτινός, Σκηνοθεσία – Σκηνικά Κοστούμια Γιάννης Κόκκος, Φωτισμοί Patrice Trottier, Ορχήστρα Cappella Coloniensis (με όργανα εποχής), Κρέοντας Enzo Capuano, Γλαύκη Anna Maria dell’ Oste, Ιάσωνας Jon Ketilsson, Μήδεια Anna Caterina Antonacci, Νέρης Enkelejda Shkosa, Ένας σωματοφύλακας Δημήτρης Κασιούμης, Πρώτη Θεραπαινίς Ειρήνη Κυριακίδου, Δεύτερη Θεραπαινίς Μίνα Πολυχρόνου

Από τα παραλειπόμενα να σημειώσουμε το μικρό γατάκι που έκοβε βόλτες στη σκηνή κατά την διάρκεια της παράστασης καθώς και μερικές αποδοκιμασίες που ακουστήκανε για τον Ιάσωνα (μάλλον κάποιοι νόμιζαν πως βρίσκονταν στη γαλαρία της Σκάλας). Επίσης ένα «Αίσχος Καρυτινέ» που ακούστηκε, πριν την έναρξη της τρίτης πράξης (από κάποιο που προφανώς δεν του άρεσε η απόδοση του Καρυτινού) και την απάντηση «πετάξτε τον έξω τον βλάκα» (από κάποιον υποστηριχτή του Καρυτινού). Ολίγον επεισοδιακή παράσταση :-)