Ο Θεός, ο Dawkins και o κ. Μουζέλης

Διάβασα στο Βήμα της περασμένης Κυριακής (24-6-7) την απάντηση του κ. Νίκου Μουζέλη στον Richard Dawkins, σε σχέση με το βιβλίο του τελευταίου The God Delusion (και δεν είναι Illusion αλλά Delusion). O κ. Μουζέλης έγραψε την κριτική του με βάση όχι το βιβλίο αλλά την προδημοσίευση του βιβλίου, που είχε γίνει στο Βήμα μια βδομάδα πριν (17-6-7).

Κακή η κριτική του κ. Μουζέλη και όχι του ύψους των άρθρων που συνήθως γράφει. Απορώ γιατί την έγραψε.

Κατ’ αρχάς φαίνεται να είναι συναισθηματικά εμπλεκόμενος και κάτι τέτοιο σίγουρα δεν βοηθάει τα λογικά επιχειρήματα. Φαίνεται σαν κάποιος να έθιξε την πίστη του και πρέπει να βγει να τον αντικρούσει, γιατί μέσα του πιστεύει πως έχει δίκιο. Έλα όμως που η πίστη δεν έχει καμιά σχέση με την λογική!

Έτσι ο «θιγμένος» κ. Μουζέλης φροντίζει να «στολίσει» αρκετά των RD: έχει αφελή κριτική ανάλυση, παραβιάζει ανοιχτές θύρες, βρίσκεται κάτω από την επιρροή του φονταμενταλισμού της αγοράς στην πιο χυδαία εκδοχή του, είναι αλαζόνας και όλο και κάτι θα μου έφυγε.

Ωστόσο προσπαθεί να κάνει και μια κριτική θεώρηση των όσων διάβασε στην προδημοσίευση (πέραν των «καλολογικών», I mean). Έτσι μας λέει στην αρχή πως δεν είναι σίγουρος αν υπάρχει ικανοποιητική «απόδειξη» της ύπαρξης ή της ανυπαρξίας του Θεού. Κατ’ αρχάς γιατί τα εισαγωγικά; Και κατά δεύτερο λόγω η απόδειξη βαρύνει την ύπαρξη και όχι την ανυπαρξία! Αμάν πια! Με την ίδια λογική θα πρέπει να δεχτούμε και τις νεράιδες, τους ροζ ελέφαντες και τον Χάρυ Πότερ. Μπορεί κανείς να αποδείξει πως δεν υπάρχουν?

Στη συνέχεια και στο εδάφιο με τίτλο Τα όρια της λογικής, μας αναφέρεται πως απόδειξη δεν μπορεί να βρεθεί με τον τύπο της κριτικής ανάλυσης του RD. Προφανώς υπονοείται πως μπορεί να βρεθεί αλλά με κάποιο άλλο τύπο κριτικής ανάλυσης. Ο οποίος βεβαίως, βεβαίως είναι πέρα από τα όρια της Λογικής, αλλά και τι μ’ αυτό; Δεν μπορεί να είναι το ίδιο έγκυρος; Οι εξ’ αποκαλύψεως αρλούμπες δεν είναι το ίδιο valid με τα κελεύσματα της λογικής; Αυτό μας έλειπε!

Στο εδάφιο Τα αποτελέσματα της θρησκείας, μας λέει ο κ. Μουζέλης πως οι θρησκευτικές βαρβαρότητες αναφέρονται σαν απόδειξη της ύπαρξης του μη θείου. Ποσώς αναφέρετε κάτι τέτοιο στο προδημοσίευμα. Εκτός αν έτσι είναι αν έτσι νομίζετε.

Στο εδάφιο Οικονομικές ωφελισμός, οφείλω να πω πως θα συμφωνήσω με τον κ. Μουζέλη αλλά μάλλον για άλλους λόγους. Η τεράστια κατασπατάληση των πόρων που έκαναν (και κάνουν) οι θρησκείες για προφανώς άχρηστους λόγους, ίσως σε ένα δεύτερο επίπεδο να μην είναι και τόσο κακοί. Κινούν την αγορά και παράγουν τέχνη. Αν κάτι μπορούμε να βρούμε θετικό για τις θρησκείες είναι πως υπήρξαν η αφορμή για τεράστια παραγωγή τέχνης. Ίσως το μόνο θετικό τους. Ωστόσο, όντως αδύναμο το επιχείρημα του RD.

Έπεται το Παράδειγμα ανιστορικότητας. Ο RD λέει πως η θρησκευτική πίστη αποτελεί παράγοντα εξουδετέρωσης της ορθολογιστικής σκέψης. Ο κ. Μουζέλης λέει πως αυτό το επιχείρημα έχει καταρριφθεί από ιστορική σκοπιά. Και μην νομίσετε πως θα φέρει σαν αντιπαράδειγμα την Ιερά Εξέταση ή την εμπευσμένη από το Κοράνι πολιτική των Ταλιμπάν για τις γυναίκες. Όοοοοοχι. Τα επιχειρήματά του είναι πως αν εξετάσουμε την πίστη επιστημόνων (που προφανώς πιστεύουν στο Θεό), τότε η άμεση σύνδεση ορθολογικής σκέψης και θρησκείας είναι προφανής (!). Επίσης λέει πως οι θρησκείες θέτουν νόμους και η φύση επίσης θέτει νόμους. Άρα η θρησκεία ευνοεί την ανάπτυξη της επιστήμης μιας και αυτή επίσης στηρίζεται σε νόμους. Μάλιστα.

Και καταλήγει, συμπεραίνοντας πως ο RD είναι αλαζόνας, αφελής και πως έχει καθηλωθεί στον ξεπερασμένο δογματισμό της περιόδου του Διαφωτισμού. Προφανώς θα έπρεπε να είχε χρησιμοποιήσει την πέρα της Λογικής, «άλλου τύπου» κριτική ανάλυση για να είναι προχώ και αποδεκτός.

Update: Διαβάζοντας το βιβλίο δεν θα έλεγα πια πως συμφωνώ σε κανένα σημείο με τον κ. Μουζέλη. Το σημείο που φαίνετε πως ο RD λέει πως η θρησκεία είναι κακιά γιατί προβαίνει σε κατασπατάληση πόρων δεν είναι καθόλου έτσι, άμα το διαβάσεις στο σωστό context. Απορώ πως μπήκε στη διαδικασία (ο κ. Μουζέλης) να γράψει κριτική μόνο από το προδημοσίευμα!