Nixon in China

Την περασμένη Πέμπτη 27-4-7, παρακολούθησα την πολυδιαφημισμένη (και πολύ-αναμενόμενη) μινιμαλιστική όπερα Nixon in China, του John Adams (80). Βέβαια μπορεί παραδοσιακά η όπερα να «ανήκει» στον συνθέτη, ωστόσο νομίζω πως αξίζει να αναφέρουμε πως το λιμπρέτο είναι της Alice Goodman και η συγκεκριμένη παράσταση είναι σε σκηνοθεσία του Peter Sellars. Η όπερα είχε την πρεμιέρα της πριν 20 χρόνια (22-10-87) και παρόλη την ηλικία της θεωρείται πια «κλασική». Έχω την εντύπωση μάλιστα (χωρίς να έχω κάνει ενδελεχές ψάξιμο ωστόσο) πως η όπερα ανεβαίνει 20 χρόνια τώρα με την ίδια σκηνοθεσία και ίδια σκηνικά όπως επίσης και με την ίδιο Νίξον, τον James Maddalena. Έτσι λοιπόν εκτός από την όπερα, ίσως να θεωρείται κλασική και η συγκεκριμένη παράσταση. Πάντως η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν παραγωγή του 2000 (της ΕΝΟ αν θυμάμαι καλά), και ο Sellars είχε κάνει και ένα φρεσκάρισμα στη σκηνοθεσία για την συγκεκριμένη παραγωγή.

Το στόρυ βασίζεται στην ιστορική επίσκεψη του Νίξον στην Κίνα, το 1972, η οποία και έδωσε τέλος στις τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και αποτέλεσε και την αφορμή για την έναρξη των διπλωματικών τους σχέσεων. Η όπερα περιγράφει 3 μέρες από την επίσκεψη αυτή και εστιάζει κυρίως στην περιγραφή των γεγονότων, στις προσωπικές ιστορίες των πρωταγωνιστών και σε ένα δεύτερο επίπεδο στις πολιτιστικές διαφορές μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Και το κάνει αυτό χωρίς να παραβλέπει τους χαρακτήρες του έργου, οι οποίοι είναι αξιοπρόσεκτα δουλεμένοι. Εκτός βέβαια από τον Kissinger ο οποίος σε αρκετά σημεία εκφυλίζεται σε καρικατούρα – προφανώς δεν ήταν και πολύ συμπαθής στους δημιουργούς του έργου :-)

Η όπερα είναι ως προς το μουσικό της ιδίωμα ήταν σίγουρα προτοποριακή για την εποχή της. Κι αν σήμερα ο μινιμαλισμός μας είναι οικείο άκουσμα, θυμάμαι πολύ καλά το σοκ που είχα υποστεί ακούγοντας την μουσική του Glass στο Koyaanisqatsi, στο Αττικόν τα μέσα της δεκαετίας του 80. Και βέβαια είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και για την στάση της ως προς το δράμα. Γιατί το δράμα με την κοινή έννοια (δηλ. συναισθήματα αγάπης, μίσους, προδοσίες κλπ) απουσιάζει. Τα δρώμενα δεν είναι τίποτε άλλο από την εξιστόρηση των γεγονότων (μάλλον για αυτό έχει αποκαλεστεί και CNN-opera.

Ωστόσο είναι αρκετά εύστοχη στον τονισμό των πολιτιστικών διαφορών και την διαφορετική αντίληψη του κόσμου μεταξύ ανατολής και δύσης, καθώς επίσης και στην ιδιαίτερη παρουσία του καθενός από τους πρωταγωνιστές, όπως έχει διαμορφωθεί και από τις προσωπικές καταβολές και ιστορία. Αξίζει να τονιστεί όμως, πως εδώ δεν έχουμε την εκμετάλλευση των πολιτιστικών διαφορών για να εξαχθεί ιλαρότητα (όπως πχ στην Ιταλίδα στο Αλγέρι ή στην Απαγωγή απ’ το Σεράϊ). Οι πολιτιστικές διαφορές έρχονται στην επιφάνεια μέσα από την προσπάθεια να επικοινωνήσεις με το διαφορετικό και γίνονται μάλλον σημείο προβληματισμού για την κατανόηση του «ξένου».

Εξαιρετική η σκηνή της συζήτησης Νίξον-Μάο, με τις τρεις γραμματείς του Μάο να λειτουργούν σαν ενισχυτές, μεγεθύνοντας ότι έλεγε ο Μάο, και τον Μάο στο ρόλο του φιλόσοφου-βασιλιά να μας λέει πως πρώτα έρχονται οι θεμελιωτές, μετά οι κερδοσκόποι, πράγμα που ίσως ήταν προφητικό βλέποντας την Κίνα του σήμερα. Επίσης εντελώς απολαυστικό το «χάσιμο» των Αμερικανών στην συζήτηση στην οποία δεν μπόρεσαν ποτέ να μπουν. Εξαιρετική επίσης και η σκηνή της παράστασης του μπαλέτου The Red Detachment of Women, με το Kissinger στο ρόλο του βασανιστή μιας πτωχής χωριατοπούλας.

Την παράσταση την βρήκα πάρα πολύ καλή. Νομίζω πως οι πρωταγωνιστές ήταν ο ένας καλύτερο από τον άλλο με προεξάρχοντα τον Maddalena, ο οποίος έδωσε έναν εξαιρετικό Νίξον, δείχντας όχι μόνο την "προεδρική" του όψη αλλά και την όψη του καθημερινού ανθρώπου μέσα από την προσωπική του ιστορία. Ιστορία πολύ σύμφυτη με το αμερικάνικο όνειρο, μιας και ξεκινώντας από πωλητής hamburger μπόρεσε να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ. Πολύ καλή επίσης η Sally Harrison στον ρόλο της Πατ Νίξον. Κατάφερε να δώσει ακριβώς το μενταλιτέ της απλής γυναίκας, η οποία έχει γίνει μεν η Πρώτη Κυρία, ωστόσο διατηρεί τον ψυχισμό του λαϊκού ανθρώπου στην αντιμετώπιση της ζωής. Ο Jeremy Huw Williams δημιούργησε έναν Τσου Εν-Λάϊ πολιτικό ζώον: πραγματιστή και διπλωμάτη, έχοντας ταυτόχρονα και την μεγάλη πείρα της ζωής. Το άλλο άκρο από τον Μάο, ο οποίος κρατούσε το ρόλο του απομακρυσμένου προέδρου, αφήνοντας να ασχοληθεί με όλες της λεπτομέρειες της πραγματικής ζωής ο πρωθυπουργός του. Πολλοί καλοί επίσης και η Judith Howarth στο ρόλο της γυναίκας του Μάο (τραγούδησε πολύ ωραία το Ι’m the wife of Mao Tse Tung) και ο Scott Wilde στο ρόλο του Henry Kissinger

Ευχάριστη έκπληξη ήταν η απόδοση της ορχήστρας της Λυρικής, που οπωσδήποτε είχαν να αντιμετωπίσουν κάτι έξω από τα χωράφια τους. Μπράβο λοιπόν στο μαέστρο και στους μουσικούς.

Εν τέλει να πω, πως λίγη περισσότερη προσοχή στην κατασκευή των σκηνικών δεν θα έβλαπτε. Η μύτη του αεροπλάνου κάποια στιγμή λύγισε και όταν άνοιγε η πόρτα του φαίνονταν το σκηνικό από πίσω, δείχνοντας πολύ ψεύτικο.

Οι κύριοι συνελεστές της παράστασης:

Μουσική Διεύθυνση David Parry, Chou En-Lai Jeremy Huw Williams, Richard Nixon James Maddalena, Henry Kissinger, Scott Wilde, Pat Nixon Sally Harrison, Chiang Ch'ing Judith Howarth, Mao Tse-Tung Adrian Thompson, 1st Secretary Ειρήνη Καράγιαννη, 2nd Secretary Ελένη Δαβού, 3rd Secretary Susannah Self, Wu Ching-Hua Αιμιλία Γάσπαρη, Hung Chang-Ching Κυριάκος Κοσμίδης

Ps. Ξέχασα να πως και κάτι για το audience. Παρά την διαφήμιση και την προβολή που είχε (μέχρι και στις οθόνες του El. Venizelos υπήρχε!), η παράσταση που παρακολούθησα είχε αρκετές άδειες θέσεις. Επίσης ίσως λόγω της διαφήμισης αυτής το κοινό δεν ήταν το σύνηθες κοινό της όπερας. Ήταν απλώς ένα φύρδην-μίγδην κοινό που πάει σε ό,τι του γυαλίσει (βάζω στοίχημα πως πολλοί πρώτη φορά έβλεπαν όπερα στη ζωή τους). Βέβαια το να προσελκύεις τέτοιο κοινό είναι δίκοπο μαχαίρι γατί μπορεί μεν να αποκτήσεις νέους φίλους αλλά μπορείς να αποκτήσεις και ορκισμένους εχθρούς, γιατί όπως και να το κάνουμε δεν είναι εύκολο θέαμα. Άσε που φεύγουν και στη μέση :-) Πάντως η σύσταση του ακροατηρίου είναι ένδειξη του που βρίσκεται η όπερα στην Ελλάδα: έχει λίγους νέους φίλους και οι παλιοί δεν αρέσκονται σε «μοντέρνα» θεάματα – belcanto και ξερό ψωμί. Ωστόσο αισιοδοξούμε :-)