Το νέο στίγμα της Λυρικής

Την Κυριακή που μας πέρασε παρακολούθησα την φετινή ουσιαστική πρώτη της Λυρικής (72 – θα έβαζα και 77 αν ήταν μια αίθουσα της προκοπής). Νομίζω πως έγινε πια σαφές πως ο Ντόν Τζιοβάννι που παρακολουθήσαμε στο Ακροπόλ δεν ήταν τυχαίος και πνέει πια άνεμος ανανέωσης στη Λυρική. Όχι μόνο στη προσέγγιση αλλά και στη θεματολογία.

Παρακολουθήσαμε δύο μονόπρακτες όπερες, τον Φυλακισμένο του Dallapiccola στο πρώτο μέρος και την Σύντομη Ζωή του De Falla στο δεύτερο. Το πρώτο ένα «μοντέρνο», δωδεκαφθογγικό έργο, το δεύτερο σε πιο παραδοσιακή φόρμα. Και τα δύο έργα μεταφέρθηκαν στη σύγχρονη εποχή.

O Φυλακισμένος είναι έργο του 1950, αν θυμάμαι καλά, και διαδραματίζεται την εποχή του Φίλιππου του Β’. Ο φυλακισμένος είναι δέσμιος της Ιεράς εξέτασης και έχει υποστεί τα πλείστα των βασανιστηρίων. Το τελευταίο πριν το θάνατό του, είναι το βασανιστήριο της ψεύτικης ελπίδας. Ο δεσμοφύλακας του δίνει ψεύτικες ελπίδες και προσποιείται πως τον αφήνει ελεύθερο, πριν το οριστικό τέλος.

Το έργο μεταφέρθηκε στη σύγχρονη εποχή όπου ο δεσμοφύλακας φορούσε στολή της ΕΛΑΣ. Επίσης η μητέρα του φυλακισμένου αντί να διηγείται το όνειρο της στη αίθουσα αναμονής της φυλακής μας την παρουσιάζει σαν καθαρίστρια εν ώρα εργασίας (να υποθέσουμε πως ήταν καθαρίστρια στη φυλακή;) Οι ιεροεξεταστές έγιναν ορθόδοξοι παπάδες.

Αν εξαιρέσουμε το γεγονός πως με ξένισε λίγο το να λέει ο Έλληνας μπάτσος περί εξεγέρσεων στην Φλάνδρα και ιστορίες με το Φίλιππο Β, θεωρώ πως το όλο θέμα δόθηκε εξαιρετικά. Η ορχήστρα της Λυρικής έπαιξε πάρα πολύ καλά και ο Lauri Vasar μας έδωσε έναν συγκλονιστικό Φυλακισμένο. Αυτό που εισέπραξα σε μεγάλο βαθμό, ήταν το ξεπέρασμα των σωματικών βασανιστηρίων μέσω της παραίτησης για την φροντίδα του σώματός του. Την ίδια στιγμή ήταν έντονη η ανάγκη του να γαντζωθεί από μια ελπίδα προκειμένου να μπορεί να συνεχίσει να ποθεί την ελευθερία του. Την ανάγκη αυτή έρχεται να την καλύψει ο δεσμοφύλακας μέσω του τελευταίου βασανιστηρίου, της ψεύτικης ελπίδας. Εντονότατη η τελευταία σκηνή της όπερας με τον Φυλακισμένο γυμνό να καλωδιώνεται και να εκτελείται με ηλεκτρικό ρεύμα. Πολύ καλοί επίσης ο Χατζησίμος στο ρόλο του Δεσμοφύλακα και η Σουγλάκου στο ρόλο της Μητέρας του Φυλακισμένου.

Η δεύτερη όπερα, η Σύντομη Ζωή, μεταφέρεται από την εσωτερική αυλή ενός τσιγγάνικου σπιτιού της Γρανάδας στο εσωτερικό ενός εργαστηρίου ραπτικής με σειρές ραπτομηχανές με κοπτοραπτούδες να δουλεύουν σε συνθήκες οι οποίες μας είναι γνωστές λίγο ως πολύ. Η όπερα αφηγείται τον άτυχο έρωτα της Σαδούδ προς τον Πάκο. Ο Πάκος αφού χαίρεται τα πλούσια ελέη της Σαλούδ (η Σαλούδ είναι κοπτοραπτού στο εργαστήριο, που απ’ ότι φαίνεται τρέχει η νόνα της), την παρατάει για να παντρευτεί την πλούσια Καρμέλα. Η Σαλούδ στη συνέχει πεθαίνει από έρωτα. Η όπερα έχει δύο πράξεις και η δεύτερη διαδραματίζεται στην αυλή του σπιτιού της Καρμέλας όπου γίνεται η γαμήλια γιορτή. Τώρα, υποθέτω λόγω μηδαμινών τεχνικών μέσων ολόκληρη η όπερα διαδραματίστηκε στον ίδιο χώρο.

Μέχρι τη μέση της πρώτης σκηνής σκεφτόμουν πως ο Φυλακισμένος ήταν αρκετά καλύτερος, μέχρι που εμφανίστηκε ο Πάκο και μας έδωσε παρέα με την Σαλούδ την μια από της πιο έντονες σκηνές σεξ που έχω δεί σε όπερα.

Η δεύτερη σκηνή αρχίζει με την αρχή του θανάτου της Σαλούδ. Ανοίγοντας μια παρένθεση εδώ, να πω πως η όπερα έχει ένα "πρόβλημα". Ο θάνατος της Σαλούδ είναι λίγο ξεκάρφωτος. Δηλαδή, η Σαλούδ δεν έχει κανένα λόγω να πεθάνει εκτός αν δεχτούμε πως πέθανε από υπερβολική στενοχώρια λόγω του ότι την κορόιδεψε ο Πάκο. Αλλά δεν ήταν φυματικιά ούτε αυτοκτονεί, απλώς πεθαίνει. Πράγμα που φαίνεται λίγο ξεκάρφωτο, δηλ ποι΄ς ο λόγος που πεθαίνει; Αυτό λοιπόν φρόντισε να το «επισκευάσει» ο σκηνοθέτης βάζοντας την Σαλούδ να αυτοκτονεί. Βέβαια αυτοκτονεί με έναν πολύ υπερβολικό τρόπο, αλλά τι να κάνουμε όπερα είναι :-) Έτσι, ουσιαστικά κατακρεουργεί τον εαυτό της με λίγο σπλάτερ τρόπο. Ο σκηνοθέτης αντικατέστησε έναν ισπανικό χορό με την τελετουργία της αυτοκτονίας. Η Σαλούδ παίρνει ένα ψαλίδι και αρχίζει να χαράζει το πρόσωπό της, μετά τα χέρια της και στο τέλος το βυθίζει πολλάκις στην κοιλιά της. Όλες αυτές οι δραστηριότητες δεν την σκοτώνουν αλλά την αφήνουν σε μια ημιθανή κατάσταση, έτσι ώστε να προλάβει να μπει στη γιορτή των γάμων του Πάκο και να του πει δυο λόγια προτού σωριαστεί νεκρή. Πολύ ωραίο σκηνοθετικό εύρημα!

Η σκηνή του γάμου μου άρεσε αρκετά επίσης. Ο Πάκο πίνει το μαύρο του, ο τραγουδιστής πουλάει ναρκωτικά... Πολύ διασκεδαστική σκηνή. Αν και νομίζω πως θα αναδεικνύονταν αρκετά περισσότερο αν υπήρχε η δυνατότητα αλλαγής σκηνικών.

Ο σκηνοθέτης προσπάθησε, και σε μεγάλο βαθμό τα κατάφερε, να βγάλει στην επιφάνεια την ηθική της κοινότητας των τσιγγάνων. Έτσι, επεκτείνοντας το ότι ο θείος της Σαλούδ θέλει να σκοτώσει τον Πάκο που την κορόιδεψε, βάζει το πλήθος να προπηλακίζει τόσο έναν τραβεστί που βρισκόνταν ανάμεσα στις κοπτοραπτούδες, όσο και την Σαλούδ – υποθέτω λόγω της σεξουαλικής ελευθεριότητάς της.

Εξαιρετική η Αν Σοφί Ντυπρέλ στο ρόλο της Σαλούδ. Ο Δήμος Φλεμοτόμος στο ρόλο του Πάκο δεν ήταν κακός, αλλά ήταν κάπως επίπεδος. Δεν τον πολυζούσε τον ρόλο του σε αντίθεση με την Ντυπρέλ που ήταν σωστό ηφαίστειο. Πολύ καλή επίσης η Βλαχοπούλου στο ρόλο της Γιαγιάς (της Σαλούδ).

Επίσης να πω πως μου άρεσε αρκετά το έργο του μεταφραστή στο «Αλί αλί και τρισαλί σε όποιον γεννιέται κακορίζικος». Μου άρεσε πολύ και μου έμεινε :-) Εν γένει οι μεταφραστές στις όπερες πρέπει να διασκεδάζουν πολύ. Μου έχει μείνει επίσης από τον περσινό Ναμπούκο στο Ηρώδειο το «κοντοζυγώνει η ώρα που η πανίσχυρη οργή μου θα ξεσπάσει πάνω στα βουβά από τρόμο πρόσωπά σας». Πολύ ωραίο! Μπορεί κανείς να το χρησιμοποιεί και αντί του «μαλάκα». Πχ, κάποιος σας εκνευρίζει και αντί να του πείτε «μαλάκα!» του λέτε «κοντοζυγώνει... ». Αν μη τι άλλο τουλάχιστον θα προβληματιστεί!

Και δύο λόγια για την «φρεσκαρισμένη» αίθουσα. Δεν ξέρω αν αυτό θεωρείται φρεσκάρισμα. Δεν λέω, επιτέλους άλλαξαν τις ταπετσαρίες στις πολυθρόνες που ντρεπόσουν να καθίσεις και έβγαλαν 1-2 σειρές ώστε να τις αραιώσουν λίγο. Τώρα πια νομίζω πως ένας πως άμα είσαι μέχρι 1,80 (αλλά όχι παραπάνω! Μην τα θέλουμε και όλα δικά μας! Άλλωστε οι πάνω από 1,80 αποτελούν το 0,0001% του ελληνικού πληθυσμού και σίγουρα δεν παρακολουθούν όπερα!) μπορείς να παρακολουθήσεις μια όπερα στην Λυρική. Αλλά προσοχή! Πρέπει να είσαι αδύνατος! Άμα έχεις λίγα κιλά παραπάνω θα αντιμετωπίσεις δυσκολίες καθότι τα καθίσματα εμμέσως επιβάλλουν και χρηστούς τρόπους διατροφής!

Αυτά είναι τα καλά. Τώρα από κακά από πού να ξεκινήσει κανείς. Ας μην πούμε για την στενότητα του χώρου μιας και λίγα πράγματα μπορούν να γίνουν προς τα εκεί (λόγω ελλείψεως χώρου είχαν βγάλει την γραν-κάσα και το μεταλόφωνο σε δύο θεωρεία. Πάλι καλά. Θα μπορούσαν να βγάλουν και τα βιολιά στην πρώτη σειρά των θεατών). Αλλά μιας και έκαναν ολόκληρο project για να ανασηκώσουν και να αραιώσουν τα καθίσματα δεν μπορούσαν λίγο να προσέξουν τις λεπτομέρειες; Τα καθίσματα σε πολλά σημεία βαλμένα στραβά, τα τελειώματα στα παρκέτα δεν ταίριαζαν και άφηναν κενά να χάσκουν, τρύπες και καλώδια εκτεθειμένα στα σημεία που τα καθίσματα είχαν τα κόκκινα φωτάκια χαμηλά… και τι άλλο να πω! Η νεοελληνική τσαπατσουλιά σε όλο της το μεγαλείο. Φαντάζομαι πως αν δεν ήταν δημόσιο έργο αποκλείεται να το παραλάμβανε κανείς!

Αυτά.