Don Giovanni

Την εβδομάδα που μας πέρασε είδα δύο ντον Τζοβάννηδες, με διαφορά δύο ημερών. Έναν στις Βρυξέλες (70) και έναν στην Αθήνα (55). Πολλές διαφορές και μια μεγάλη ομοιότητα – γι’ αυτό και γράφω και για τις δύο μαζί.

Η βρυξελιώτικη παράσταση (το οτι την παρακολούθησα δηλαδή) ήταν προϊόν τύχης (του στυλ πέρναγα απ’ έξω και μπήκα) ενώ η δεύτερη προϊόν προγραμματισμού, μιας και είχα προμηθευτεί τα εισιτήρια αρκετά νωρίτερα. Στις Βρυξέλες το εγχείρημα ήταν του Rene Jacobs και της μπαρόκ ορχήστρας του Φράϊμπουργκ (τους είδαμε πέρσυ στον Μεσσία στο Μέγαρο). Η των Αθηνών ήταν της Λυρικής και ουσιαστικά η πρώτη του Λαζαρίδη στο πόστο του καλλιτεχνικού διευθυντή.

Η μεγάλη τους ομοιότητα ήταν το «ακατάλληλο» του χώρου. Και ενώ την περίπτωση του Βελγίου φάνηκε να είναι από επιλογή στην περίπτωση της Λυρικής φάνηκε να είναι, δυστυχώς, από αναγκαιότητα.

Η παράσταση που παρακολούθησα στις Βρυξέλες ήταν στο BOZAR, το οποίο είναι ένα Art Nouveau κτήριο του 1928, και στο διάσημο Henri le Boeuf Concert Hall. Ο χώρος βέβαια δεν είναι θέατρο, είναι χώρος για συναυλίες και ούτε μετατράπηκε σε θέατρο (όπως η αίθουσα του Μεγάρου) για τις ανάγκες τις παράστασης. Εξ’ ού και o χαρακτηρισμός ακατάλληλος. Σκηνικά δεν υπήρχαν και η δράση εκτυλίσσονταν γύρω από την ορχήστρα. Η ορχήστρα είχε τραβηχτεί λίγο προς το μέσον της σκηνής και λόγω και του μικρού μεγέθους της άφηνε αρκετό χώρο τριγύρω για να εξελιχθούν τα δρώμενα. Μερικές φορές οι τραγουδιστές έμπαιναν και μέσα στην ορχήστρα, ιδιαίτερα στις κωμικές σκηνές και εν γένει η ορχήστρα φαίνονταν να παίρνει μέρος και στο θεατρικό μέρος της παράστασης. Αυτό τονίζονταν σε μερικές σκηνές από μουσικούς που σηκώνονταν όρθιοι και λικνίζονταν στην «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» (θυμάμαι έντονα την σκηνή αποπλάνησης της Τσερλίνας). Τα κουστούμια ήταν σύγχρονα. Τα πιο "αναχρονιστικό" μου φάνηκε πως ήταν η βαριά τουαλέτα την δόνα Ελβίρας. Οι δον Τζοβάνι και Λεπορέλλο εμφανίζονταν με casual ρούχα και συχνά με τζιν.

Από πλευράς διανομής και οι δύο παραστάσεις μου άρεσαν πολύ και θα έλεγα μάλιστα πως ήταν και εφάμιλλες. Η του Βελγίου είχε ένα πολύ πιο σπιρτόζο Λεπορέλλο (Lorenzo Regazzo) και αρκετά πιο «συμπαγή» φωνητικά δόννα Ελβίρα (Alexandrina Pendatchanska) και ζηλιάρη Μασέττο (Nikolay Borchev), η Ελληνική είχε αρκετά καλύτερους δόννα Άννα (Λουκία Σπανάκη) και πολύ καλύτερη Τσερλίνα (Ειρήνη Κυριακίδου). Νομίζω επίσης πως ο Τηλιακός έδωσε έναν πολύ πιο έντονο δον Τζοβάνι, αλλά ίσως για την γνώμη μου αυτή να έφταιγε και η σκηνοθετική άποψη (πχ στο Μποζαρ η σκηνή της μονομαχίας μεταξύ του δον Τζοβάνι και του Κομεντατόρ έγινε ένα απλό μαχαίρωμα, χωρίς καθόλου κίνηση - εν γένει η παράσταση στο μποζάρ ήταν αρκετά στατική). Πάντως στην άρια της σαμπάνιας μου άρεσε καλύτερα ο Johannes Weisser (αυτός ήταν ο δον Τζοβάννι του Μποζάρ).

Μι άλλη ομοιότητα των δύο παραστάσεων νομίζω πως ήταν ο χαρακτήρας του δον Τζοβάννι, όπως σκηνοθετήθηκε. Ένας δον Τζοβάννι αμοραλιστής, ευφυής, αρκετά «τσαμπουκάς» με τους άνδρες και θρασύς με τις γυναίκες. Ανυπόμονος μαζί τους, σίγουρα όχι οπαδός του long foreplay, αλλά με σωστή στρατηγική ώστε να δείχνει που και που το απαραίτητο ρομαντικό προσωπείο. Ενδυματολογικός επίσης έμοιαζαν πολύ και αυτό με παραξένεψε λιγάκι μιας και φαίνεται πως υπάρχει μια πανευρωπαϊκή σύμπνοια για τον τύπο του ανδρός. Ωστόσο εμένα μου φάνηκε λίγο obsolete σαν μόδα. Μου θύμιζαν και οι δύο τον Στράτο του Βέρα στο δεξί. Στυλ μαύρο γυαλί, πουκάμισο ανοιχτό με τρίχα στο στήθος κλπ, κλπ.

Ο Rene Jacobs είχε ανεβάσει την βέρσιον που δόθηκε στην Πράγα το 1787. Και είχε αποκαταστήσει (όπως έλεγε και στο booklet της παράστασης) όλα τα αρχικά ρετσιτατίβι και εν πάσει περιπτώσει ήταν μια αναβίωση της παγκόσμιας πρεμιέρας με όργανα εποχής. Ως εκ τούτου ήταν αρκετά διαφορετικό άκουσμα. Δυστυχώς είχα πολύ άσχημη θέση και ως εκ τούτου δεν μπόρεσα να εκτιμήσω όπως θα ήθελα την παράσταση (αλλά ας μην τα θέλουμε και όλα δικά μας – βρήκα ένα από τα 8 τελευταία εισιτήρια).

Από την άλλη πλευρά η παράσταση της Λυρικής δόθηκε στο Ακροπόλ. Μέχρι τώρα μόνο παραστάσεις οπερέτας είχα δει εκεί, με αρκετά μικρή ορχήστρα (~20 άτομα) και ενισχυμένο ήχο για τους τραγουδιστές. Η παράσταση είχε πολλά καλά στοιχεία αλλά και πολλά κακά. Το γεγονός πως δεν ήταν άλλη μια μουσειακή παράσταση με κουστούμια εποχής ήταν οπωσδήποτε ένα στοίχημα που κερδήθηκε. Η πολύ καλή απόδοση όλων των πρωταγωνιστών επίσης. Και όταν λέω καλή απόδοση δεν εννοώ μόνο φωνητικά αλλά και στο υποκριτικό μέρος. Θα ξεχωρίσω εδώ την Zerlina που πραγματικά μας εξίταρε όπως εμφανίστηκε με την πετσέτα αλλά και το τοπάκι με την κοιλιά έξω, αλλά και τον Peter Sidhom (Λεπορέλλο) και οπωσδήποτε τον Τηλιακό. Για όλα τα θετικά νομίζω πως αξίζει να πάει να δει κανείς την παράσταση.

Τώρα τα σκηνοθετικά ευρήματα που προσπαθούσαν να απαλύνουν την ανεπάρκεια του χώρου μπορεί μεν να ήταν έξυπνα, αλλά δεν έπαυαν να τονίζουν αυτό που προσπαθούσαν να κρύψουν. Επίσης η τοποθέτηση της ορχήστρας στο πίσω μέρος της σκηνής πίσω από ένα ημιδιαφανές παραβάν μπορεί μεν να απέκοπτε την ορχήστρα από τα δρώμενα αλλά ήταν συνέχεια παρούσα και πιθανόν να αποσπούσε σε πολλά σημεία τον θεατή. Επίσης δημιουργούνταν και πρόβλημα συντονισμού, μιας και ο μαέστρος ήταν με την πλάτη γυρισμένη στη σκηνή. Υπήρχαν βέβαια μερικές οθόνες που βοηθούσαν τους τραγουδιστές αλλά το μπάσο κοντίνουο ήταν αφημένο στη μοίρα του. Προφανός λόγω προβλημάτων χώρου είχαν βγάλει το τσέμπαλο μόνο του σε μια γωνιά της σκηνής. Το θέμα είναι πως ο Χρυσικόπουλος (ο τσεμπαλίστας) χρειάζονταν κάποιον να τον μπάσει. Έτσι κάθε φορά που τελείωνε μια άρια ακολουθούσε μια μεγάααααλη παύση και εν τέλει όταν βεβαιώνονταν ο Χρυσικόπουλος πως αυτόν περίμεναν άρχιζε να παίζει. Not a big problem though.

Άκουσα αρκετούς στο διάλειμμα να λένε πως καλύτερα να μην γίνονταν η παράσταση υπό τέτοιες συνθήκες και ίσως να έχουν και δίκιο. Αν πάντως μπορεί να κανείς να επικεντρωθεί στα θετικά θα δει μια πολύ όμορφη όπερα. Αναρωτιέμαι πως θα ήταν το όλο εγχείρημα σε πιο κατάλληλο χώρο. Πάντως από τον δον Τζιοβάνι που είχα δει πριν από 2 χρόνια στο Ολύμπια ήταν αρκετά καλύτερη παράσταση.

Αυτά.

Ps. Την ιδέα της βαθμολογίας την πήρα από τον librofilo (που την εφαρμόζει στα βιβλία). Ελπίζω να μην τον πειράζει